در گذشته انتخاب دختر یا پسر جهت ازدواج، در مکانهایی مانند کنار چشمه ها یا رودخانه،مراتع،اراضی کشاورزی و باغستان که محلی جهت فعالیت های کشاورزی یا دامداری بود صورت می گرفت.معمولا والدین رفتار و کردار پسر یا دختری را که به آن مکانها می آمدند زیر نظر می گرفتند.یکی دیگر از شیوه های انتخاب همسر ناف بری نوزاد دختر به نام پسری خاص بوده است.
پس از آنکه دختر مورد پسند قرار می گرفت مادر و خواهر پسر به بهانه ای به منزل پدر دختر رفته و با او و خانواده اش بیشتر آشنا شوند.در گذشته نظر دختر در انتخاب همسر چندان مهم نبوده است اما امروزه وضع به گونه دیگریست.در میان لرهای شوش رسمی به نام " َبلَکِه " وجود داشت.در این رسم دستمالی به نام " َبلَکِه "نزد خانواده ای که نوزاد دختر به دنیا آورده اند برده می شد تا اورا برای پسرشان نشان کرده باشند. در انتخاب دختر به عنوان همسر مواردی همچون اصالت خانوادگی،تعداد برادران و دایی و عموهای دختر،هنرهای او در زندگی،چابکی اش در خانه داری ملاک می باشند.
در رسم" کیخایی کنون" و در فرصتی مناسب،چند نفر مرد از طرف پدر داماد به منزل دختر می روند و موضوع را در میان می گذارند تا اجازه خواستگاری از دختر را کسب کنند.
در رسم "خرج برون"یا "قرج برون"که در آن مردان دو طرف حضور دارندمبلغ شیربها و مهریه تعیین می شود.از مهریه و هزینه های مراسم به عنوان "قرض و نقد"یاد میکنند.(یعنی مبلغی به عنوان قرض(مهریه) و مبلغی به عنوان نقد(خرج)تعیین می کنند)با پولِ نقدی که به عنوان شیر بها اخذ می شود برای دختر جهیزیه تهیه می شود.در صورت توافق طرفین پدر عروس مبلغی از مهریه را به عنوان"ته دستمالی"به داماد هدیه می دهد تا او برای خود کت وشلوار و..تهیه کند. در قدیم گاهی مهریه،گلولهایی از نمک بود که به آن "آرا نمکی" می گفتند.
خانواده داماد برای احترام به پدر یا پدر بزرگ عروس ،تفنگ،اسب و .. هدیه می نمایند .در پاره ای از موارد پدر دختر قبل از اجازه خواستگاری درخواست هدایایی مانند زمین،دام یا اسب از خانواده پسر می نماید. که به آن "زو گشو" می گویند.در شهرک بهرام،مرد یا زنی که "قاضو"نامیده می شودپیام خواستگاری را به خانواده دختر می رساند.در صورت مثبت بودن جواب، خانواده پسر (معمولا چند نفر مرد و گاهی مادر و خواهر پسر)برای "کیخایی کنون" به منزل پدر عروس می روند.
لرهای شوش به نامزدی"دستگیرانی" می گویند که پس از عقد حاصل می شود.در روز عقد که ممکن است در منزل پدر عروس یا نزد عاقد در دفترخانه انجام میشود،کسانی نیز از نزدیکان دعوت می شوند.در این روز بین مدعوین سبدی می گردانند. مهمانان هدایایی در سبد می- اندازند. رسم است که داماد پس از عقد برای پدر و مادر عروس طلا و لباس می خرد که به آن"قلهتی"می گویند.دعوت به مراسم عروسی در گذشته به این صورت بود که یا پدر داماد این کار رزا انجام می داد و شخصا به منزل مدعوین می رفت و یا اینکه زنی از سویِ او مامور این کار می شد.در مراسمی که به بند اندازان مشهور است دو یا سه روز قبل از عروسی نزدیکان ِ عروس او را به آرایشگاه می برند تا صورتش را بند اندازد.پس از بازگشتِ عروس مادرش اسپند دود می کند.یک شب قبل از روز عروسی مراسم حنابندان بر گزار می شود.در خانه عروس حنابندان را معمولا یک زن خوشبخت انجام میداد.داماد نیز از محل خانه خود به همراه فامیل به سوی خانه عروس روانه می شد.خواهر یا مادر داماد، برگِ سبز یا اسکناس سبزی بر کفِ دست داماد می گذارند و مقداری حنا روی آن قرار می دهند. معمولا عروس تا هنگامی که از سوی مادر یا خواهر داماد هدیه ای دریافت نکند اجازه نمی دهد برایش حنا ببندند.پس از بازگشت داماد به منزل خود ، دوباره به پای او حنا می زنند .زنان فامیل گرد او می رقصند و شادمانی میکنند.در ردادهِ شوش (یکی از مناطق مورد بررسی)کار حنا گذاری توسط برادر یا یکی از دوستانِ داماد انجام میشود."توشمال ها" نیز در این مراسم می نوازند. عروس را فردای شب حنابندان به آرایشگاه میبرند.هنگامی که او به خانه خود بازگشت،زنان "کل کل ریزون"(هلهله و کل زدن)از او استقبال می کنند.اقوام داماد، معمولا هنگام شب برای آوردن عروس،همراه با نوازندگان به خانۀ پدر عروس میروند.رسم است پدر یا برادر داماد هنگامی که عروس در حال بیرون آمدن از منزل پدرش است،مقداری قند یا نباترا در شالی نهاده و به دور کمر عروس می بندند.هنگام انجام این کاربرادر داماد به عروس می گوید:"برو خیردش بینی" که به معنای ِآرزوی خیر خواهی برای اوست.عده ای نیز در شال عروس،مقداری نان و حلوا می گذارند که به آن توشه می گویند.هنگامی که عروس آماده رفتن به خانه داماد می شود،دو لنگه کفشش را بالایِ سرِ دختران ِدمِ بخت به همدیگر میزنند تا بختشان باز شود.مادر یا خواهر عروس همراه با عروس حلوایِ آماده شده را به منزل داماد می برند.در آنجا خانواده داماد باید هدیه ای به او بدهند تا حلوا را تحویل دهد.د ر گذشته عروس را با اسب یا قاطر آراسته شده به منزل داماد می بردند.هنگام سوار شدن عروس بر اسب،پسر کوچکی در بغلش می گذاشتند با این نیت که فرزند نخستش پسر باشد..در فاصله بین خانه عروس تا خانه داماد،جوانان "قیقاج بازی"(سوار کاری در عروسی)می کردند. در شهرک بهرام قبل از آنکه عروس از منزل پدرش بیرون بیاید،او را دور آتشگاه منزل پدرش می چرخاندند و می گفتند:"خیر و بیرت د هر دو حونه بو" یعنی خیر و خوبیت در هر دو خانه باشد.مهمانان مراسم عروسی، قبل از رفتن، هدیه نقدیِ خود رادرون کیسه ای که در دست یکی از نزدیکانِ داماد است می اندازند.به این هدیه "پابی"می گویند.صبح روز بعد از عروسی به داماد صبحانه ای مقوی به نامِِ"جوجوش" می دهند.این صبحانه از زیره و رازیانه تهیه می شود. همچنین در روز بعد از عروسی ،داماد با همراهی یک یا دو زن از فامیل ِ خودبه منزل پدر عروس می رود و دست پدر و مادر عروس را می بوسد.آنها نیز هدیه ای به نامِ "دوما روشنی"به او می دهند. پس از پایان مراسم عروسی، عروس تا هفت روز بعد می توانست به خانه پدرش رود.
منبع :پژوهش مردم نگاری شوش - پژوهشکده مردم شناسی ،مدیریت میراث فرهنگی خوزستان
گردآوری : گروه عروس