در ایران با توجه به پیشینه ی نیاکان ما در برگزاری ازدواج و پیوندهای زناشویی ، داشتن دهها و شهرهایی موفق میتوان گفت که ازدواج از قدرتی بالا در ایران برخوردار است .
بزرگان این سرزمین به موجب جلوگیری از سست شدن رفتارها و داشته ها در میان جامعه ، کنترل انحطاط و فحشا و همچنین استواری تفکر و اندیشه زنان و مردان ایرانی ، ازدواج را یکی از مهم ترین ارکان جامعه بر شمرده اند .
گاتها این چنین پند و اندرز میدهند:
" خواسته شما از خداوند ، خانواده ای خوب با راستی و پارسایی در کشوری آباد است."
در گاتها و متون پهلوی ایرانیان باستان در مورد خانواده و ازدواج سخن ها و پندهای بسیاری بیان شده است که ما باید برای بازگشت به آن شکوه و جامعه اخلاقی گذشته خود کوشش بسیار کنیم .
بر طبق باور ایرانیان کهن
" نخستین انتظار پسران ایرانی برای ازدواج با دختران ، نجابت و پاکدامنی زن بوده است .عفت و نیک نامی و دوشیزگی پیش از ازدواج برای زنان ضرورت داشته است."
به باور پیشینیان :
" خانمان سعادمتند اجر شوهر نیک و زن نیکو است و جایگاه اهورامزدا و امشاسپندان."
یکی از مهم ترین سندهای ارزشمند اخلاقی و باور دینی ایرانیان باستان و جامعه کنونی ایرانیان راستین این سخن گاتهاست : پاکدامنی و پارسایی از ارزش های ویژه زنان است.
به درستی که زرتشت فرمود:
زن و شوهر باید کوشش کنند تا در راه راستی و پاکی از یکدیگر پیشی جویند . مسابقه زندگی در پیمودن راه راستی است.
بنابراین ، میتوان ازدواج را مایه رشد و کمال یافتن انسان دانست . در واقع خداوند انسان را به گونه ای آفریده که بدون جنس مخالف ناقص است. یعنی در کنار جنس مخالفش کامل می‌شود . مرد به زن نیازمند است و زن به مرد . هر کدام از دو جنس از نظر روحی ، جسمی ، جنسی و معنوی به هم وابسته اند و با قرار گرفتن در کنار هم ، یکدیگر را تکمیل می‌کنند.البته تعبیر قرآن ازین جمله به شیوه ی دیگری است : کسی که ازدواج نکند دینش کامل نیست .
** با عاشقان نشین و همه عاشقی گزین با هر که نیست عاشق کم گوی و کم نشین
گزینش همسر در فرهنگ ایرانی موجب آرامش و امنیت خاطر می‌گردد و محیط خانه وسیله آرامش روحی زن و مرد قرار داده شده است . از سوی دیگر عشق و مهر آریایی ایرانیان که شهره خواص و عام در جهان است میتواند در پرتو پیوندهای درست و خردمندانه تبلور یابد و به اوج کمالات برسد و الگویی برای نسلهای بعد نیز گردد.
چنانکه زرشت بزرگوار فرموده است:
عشق و وفاداری ریشه دار، در هر زندگی زناشویی نیاز است.
عشق و دلدادگی که جلوه ای از هنجار راستی است ، بر شما نیایش کنندگان فزون باد . جلوه با ارزش اشاعه ی عشق و دلدادگی است.
ازدواج کردن با فردی شایسته شایسته ، دلسوز و هم اندیش احساس رخوت و نگرانی های آینده ی نامعلوم را از بین می‌برد و او را به آرامش روحی می‌رساند . این احساس آرامش به ثبات فکری و روحی ، وقار ، احساس ارزشمند بودن و لذت می‌انجامد . در واقع دست آفرینش نوعی کشش درونی میان زن و مرد به ودیعت نهاده تا هر کدام در سنین خاص خواهان یکدیگر شوند و اضطراب وپریشانیشان از طریق ازدواج به سکونت و آرامش تبدیل گردد.
در منسکهای ایران زمین ، از چهار هزار سال پیش تاکنون بهبرقراری پیوند زناشویی خیلی توصیه شده است.
در زن گرفتن و پیوند گیتی را برقرار کردن کوشا باشید و از آن دوری نگیرید.
در زن خواستن و فرزند داشتن و دیگر خویشکاری کوشا باشید.
در همین راستا گزینش همسر مناسب باید در سن مطلوب ازدواج مطرح و عملی شود ، زیرا پیش از سن مذکور و یا پس از آن انتخاب ها در بیشتر موارد اشتباه ، ناخواسته و یا دلخواه کامل یا نسبی نخواهد بود . این سن که به زمان مطلوب ازدواج شهرت دارد ، برای پسران در زندگی امروزی بین ۲۴تا نهایت ۳۰سال دیده شده است و برای دختران ۲۰تا ۲۶سال . در کمتر از آن پختگی لازم و انتخاب درست کمتر دیده می‌شود و در بیشتر از این سن نیز انتخاب ها دشوارتر و توقع ها بالاتر می‌شود که بطوریکه در بسیاری موارد به عدم انتخاب منطقی و درست می‌انجامد .
همدلی در فرهنگ ایرانی یکی از ارکان اساسی به شمار می‌آید . در سایه همنفسی و همدلی برای زنان و مردان ایرانی هر غیر ممکنی ، ممکن خواهد شد و مشکلات یکی پس از دیگری برطرف می‌گردد.
همچنین ازدواج در یکی از کهن ترین سندهای تاریخی ایران و جهان که به اوستا مشهور است اشاره شده است . در یشتهای اوستا ، ارت ایزد خانواده خوب و نماد شوکت و جلال است . ایزد ارت سفارش به پیوند میان دختران و پسران میکند و از زنانی که فرزند بدنیا نمی‌آورند و یا سقط جنین می‌کنند شکایت میکند . اشاره شده است که فروغ اهورایی به چنین افرادی نمی‌تابد.
ارت یشت از خانواده‌هایی که مانع از ازدواج دختران و پسران می‌شود شکایت میکند و چنین می‌گوید:
این زشت ترین کاری است که دشمنان آیین اهورایی انجام میدهند و دوشیزگان را از زناشویی و ازدواج باز می‌دارند و در خانه ها نگاه می‌دارند.
این امر در مهر یشت ، آبان یشت ، رام یشت ، فروردین یشت وهوم بیان شده است:
چون دوشیزگان به سن ازدواج رسند برای به دست آوردن همسران نیرومند و شوهران دلیر به سوی تو روی آورند . اردویسور آناهیتا پشتیبان و یاور دختران ایرانی است که در سن ازدواج قرار دارند.
البته با پای گذاشتن به دروازه ی زندگی مدرن امروزی در چند سال اخیر و در نتیجه گسترش تمدن غربی در جامعه ایرانی این سنت نیک و ارزشمند کم رنگتر شده است و در نتیجه شوربختانه پایه های اخلاقی جامعه ایرانی نیز متزلزل شده است.
از عواملی که موجب شده است ازدواج در ایران طی این چند سال اخیر سیر نزولی داشته باشد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱( عدم مسئولیت پذیری در میان دختران و پسران و تربیت غلط در خانواده های ایرانی
۲( عدم اعتماد به نفس نزد دختران و پسران جهت آغاز یک زندگی مشترک
۳( افزایش تحصیلات اجتماعی و رشد توقعات کاذب و غیر منطقی در میان برخی دختران و پسران
۴( تفریحات آزادانه دختران و پسران و تلقین به این امر که نیازی به زندگی مشترک نمی‌باشد
۵( اعتقاد بر این امر که پس از ازدواج آزادیهای زودگذر اجتماعی از آنان سلب می‌شود
۶( تجملگرایی میان خانواده های ایرانی و چشم و هم چشمی‌میان بستگان
۷( دوری گزیدن از زندگیهای معنوی و روی آوردن به زندگی های تک بعدی ماشینی
۸( اعتقاد بر این امر که از دید دانش و تفکر ، توانایی لازم جهت تربیت فرزندشان را ندارند
۹( اعتقاد بر اینکه توانایی برطرف کردن نیازهای همسرشان را ندارند
۱۰( تفکر شبه روشنفکری در میان جوانان بی هویت و عمدتاً سطی نگر ، در نتیجه باور به زندگی و دوستی های موقت غربی
بنا به عقیده ی روانشناسان :
" هنگامی که دختران و پسران با ناهنجاری ها اجتماعی مرزهای اخلاقی زندگی معنوی را بشکنند و آنرا به صورت یک عادت روزانه برای خود تلقی کنند ، هرگز نمیتوانند نقش یک مادر و یا یک پدر موفق را در زندگی اجتماعی پسین خود ایفا کنند . چنین افرادی چه زن و چه مرد هرگز در تربیت فرزندان خود موفق نخواهند بود . زیرا آنها به اصول انسانی و اخلاقی پایبند نبوده اند و نا خواسته فرزندانی که در آینده از آنان بوجود می‌آید نیز مانند خودشان با پایه های سست اخلاقی و اجتماعی تربیت می‌شوند و این امر در نسلهای بعد نیز گسترش می‌یابد و به سادگی میتواند موجب ویرانی یک جامعه کهن و اخلاقی همچون ایران شود."
در زمان هخامنشیان که کشور ایرانمان در اوج شکوه و عظمت خود بود و نخستین امپراتوری احترام به ادیان و ملتها در جهان پایه گذاری شد ،
** ازدواج و بدنیا آوردن فرزند از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است . به طوریکه داریوش بزرگ هخامنشی در کتیبه جهانی بیستون کرمانشاه برای آنکه شرح خدمات حکومتش به ایران از گزند حوادث محفوظ بماند از اهورامزدا برکت فرزندان بسیار طلب میکند تا به درستی به نسلهای بعد برسد .
(( تا جاییکه شاهنشاهان هخامنشی به خانواده هایی که فرزند بیشتری و یا پسر بیشتری داشته باشند هدایا ارزانی می‌کردند. بنا به روایت تاریخ نویسان مادران ایرانی در دوره هخامنشیان به دلیل آنکه فرزندان را تا سن پنج سالگی به طور کامل جهت تربیت درست برای شرکت در آموزشگاه های رسمی‌در اختیار داشتند نقش بسیار مهم تربیتی را ایفا می‌نمودند.))
** از سوی دیگر گزینش همسر نباید به صورت بسته و ناشناخته صورت بگیرد. زیرا ازدواجهای ناخواسته و بی منطق که بر پایه احساسات زودگذر پایه گذاری می‌شود نه تنها میتواند موفق نباشد بلکه نقش ویرانگری نیز در جامعه ایفا میکند و زن و مرد نیز شکست بزرگی را در زندگی تجربه می‌کنند که ممکن است به تباهی زندگی شان بیانجامد . گزینش همسر با اتکا بر خِرَد ، منطق ، تکیه بر فرهنگ ها و باورهای طرفین و بینش صحیح موفق و سازنده و آموزنده خواهد بود.
در این راستا زرتشت بزرگوار فرموده اند:
همسر خویش را با خردمندی برگزینید.
گزینش همسر معیارهای فراوانی دارد . که بایستی به آن دقت بسیار کرد و از گذشته تا امروز بصورت قدرتمند جاری بودهاست . مهم ترین آن را میتوان چنین دانست:
۱)هم فکری ، تفاهم و سلیقه های نسبتاً نزدیک به هم در اساس پایه های زندگی مشترک
۲)نزدیکی سطح اجتماعی و تربیت دختر و پسر
۳)نزدیکی سطح خانواده های طرفین
۴)نزدیکی سطح تحصیلات ، فرهنگ و شعور اجتماعی
۵)نزدیکی مسائل اعتقادی و باورهای دینی دختر و پسر
۶)نزدیکی سنی و یا پایین تر بودن سن دختر از پسر
در اندرز انوشه روان آذرباد مارسپندان خطاب به مردان سرزمین پارس آمده است که:
زن شرمگین را دوست باش و او را به مرد زیرک و دانا ده . تا ( چراکه مرد زیرک و دانا همچون زمینی نیک است که وقتی تخم نیک در آن افگنده کاشته ) حاصل نیک به دست آورد.
همچنین خطاب به زنان ایرانی اشاره شده است که:
" ببخشای بر ما این نیکی را تا همسری به دست آوریم ، همسری جوان و نام آور ، از زیباترین آنها تا ما را در پناه خود گیرند و بتوانیم خانواده ای تشکیل دهیم ، تا به ما فرزندانی زیبا و دلبر و زبان آور بخشایند ، شوهرانی که از همه خوش بیان تر باشند."
در آداب و رسوم ازدواج ایرانی همبستگی خانواده ها بر پایه مِهر بنا نهاده شده است .
رسم ایرانیان بر این است که پیش از ازدواج مراسم خواستگاری انجام دهند و اگر دختر و خانواده وی پذیرفتند مراسم ازدواج اجرا می‌شود.
در پایان غایت سخن:
امید است فرزندان این سرزمین که نیاکانشان از پایه گذاران دانش و فرهنگ و تمدن جهان بشمار می‌روند ، امروز نیز آنان چنین باشند و با استحکام باورهای اجتماعی ، دینی و ملی باردیگر نام بزرگ ایران زمین را در جهان پُرآوازه و جاوید نمایند. همچنین به سنت نیک ازدواج که بخش لاینفک فرهنگ غنی ایرانی است پایبند باشند . تا اخلاقیات ایرانی بیش از پیش زنده و پابرجا بماند و جامعه و فرهنگ جهانی ایران از این هجمه ضد اخلاقی غربی که بر اساس های استعماری ، سایه به روی این سرزمین افکنده است مصون بماند و دانش و پیشرفت و فرهنگ ایرانی را بیش از پیش گسترش دهند.
به امید پیوندهای نیک برای دختران و پسران ایران زمین که همسرانشان دوست و عاشق آنان خواهند بود.